Orthorexia nervosa is een eetstoornis gekenmerkt door een obsessie met gezond of ‘zuiver’ eten. Mensen met orthorexia leggen extreme focus op voedingskwaliteit, wat resulteert in strenge eetpatronen. Ze vermijden vaak voedsel dat ze als ongezond beschouwen, wat kan leiden tot voedingstekorten.
Deze aandoening vertoont gedragspatronen zoals overmatige planning van maaltijden en angst voor bepaalde voedingsmiddelen. De diagnostische verwarring rond orthorexia komt voort uit het feit dat de aandoening in veel medische richtlijnen nog niet officieel wordt erkend. Hierdoor is ze lastig te onderscheiden van andere eetstoornissen, zoals anorexia nervosa en boulimia. Waar deze stoornissen vooral draaien om de hoeveelheid voedsel en het lichaamsgewicht, ligt bij orthorexia de nadruk juist op de kwaliteit en ‘zuiverheid’ van voeding.
Orthorexia kan leiden tot ernstige fysieke gezondheidseffecten, waaronder voedingstekorten, een laag lichaamsgewicht, hormonale verstoringen, en in extreme gevallen, osteoporose door een tekort aan calcium en vitamine D. Psychologisch kan het leiden tot verhoogde stress, angst, en een verstoorde lichaamsbeleving.
Sociale en dagelijkse functies worden beïnvloed doordat sociale aangelegenheden en relaties onder druk staan door de beperkende eetpatronen. Het begrijpen en behandelen van orthorexia is cruciaal; een multidisciplinaire aanpak die zowel voedingsadvies als psychologische ondersteuning biedt, is essentieel. Belangrijk is het herkennen van de obsessieve focus op gezonde voeding en het aanpakken van de onderliggende psychologische problemen.
Hoe beïnvloedt orthorexia de lichamelijke gezondheid?
De lichamelijke gezondheid wordt ernstig aangetast, doordat orthorexia ongezonde eetgewoonten bevordert, volgens Dajon, M., Sudres, J., & Bouchard, J. (2020). Deze obsessie met gezond eten resulteert vaak in extreme voedselbeperkingen, waarbij hele voedselgroepen worden uitgesloten.
Dit heeft een enorme impact op het lichaam, door een tekort aan essentiële voedingsstoffen te veroorzaken, wat vergelijkbare gevolgen heeft als bij eetstoornissen zoals anorexia nervosa.
Orthorexia kan leiden tot ondervoeding en voedingsstoffen tekorten, doordat mensen essentiële voedingsgroepen ernstig beperken of volledig vermijden.
Dit kan resulteren in een gevaarlijk laag gewicht en een compromis in de voeding, waardoor het lichaam vatbaarder wordt voor infecties en ziekten door een verzwakt immuunsysteem. Botgezondheid en osteoporose zijn ook belangrijke zorgen, aangezien een gebrek aan voldoende voeding, vooral calcium en vitamine D, de botdichtheid kan verminderen en het risico op breuken kan verhogen.
Andere medische complicaties die verband houden met orthorexia zijn onder meer ernstige verstoringen in de elektrolytenbalans, een trage hartslag en hormonale afwijkingen — complicaties die ook voorkomen bij andere ernstige vormen van restrictieve eetstoornissen.
Wat zijn de risico’s van ondervoeding en voedingstekorten?
Ondervoeding en voedingstekorten bij orthorexia beïnvloeden niet alleen het fysieke welzijn, maar kunnen ook cognitieve functies en het zenuwstelsel aantasten, wat leidt tot verminderde mentale prestaties en neurologische problemen. Orthorexia kan eveneens leiden tot een verstoorde elektrolytenbalans, cruciaal voor hart- en spierfunctie.
Volgens Aparecida et al. (2014) kan de obsessie voor gezond eten resulteren in ernstige ondervoeding, bloedarmoede, een tekort aan essentiële voedingsstoffen en hoge bloeddruk.
Deze tekorten verhogen het risico op botontkalking door lage calcium- en fosforwaarden, wat de botdichtheid aantast. Ook kan een inadequate inname van vitaminen en mineralen het immuunsysteem verzwakken, waardoor de vatbaarheid voor infecties toeneemt.
Bovendien kan de restrictieve voeding de hormoonhuishouding en de voortplantingssystemen verstoren, wat de vruchtbaarheid negatief beïnvloedt. De obsessieve focus op gezond eten kan ook leiden tot sociale isolatie en psychische problemen, waardoor het welzijn verder afneemt. Het herkennen en vroegtijdig ingrijpen bij orthorexia is essentieel om ernstige complicaties te voorkomen en een gebalanceerde voeding te herstellen, cruciaal voor het behoud van een goede gezondheid.
Hoe kan orthorexia leiden tot osteoporose en problemen met de botgezondheid?
Orthorexia kan leiden tot osteoporose als gevolg van langdurige voedingstekorten, vooral bij een gebrek aan calcium en vitamine D. Deze obsessie met gezond eten resulteert vaak in extreem restrictieve diëten, waarbij essentiële voedingsstoffen voor botgezondheid en -groei ontbreken.
Calcium en vitamine D zijn belangrijk voor de botten. Een tekort kan de botdichtheid opmerkelijk verlagen, waardoor het risico op osteoporose toeneemt. Restrictieve eetgewoonten kunnen leiden tot een algemene ondervoeding en gewichtsverlies, wat de productie van hormonen zoals oestrogeen vermindert. Oestrogeen is essentieel voor het beschermen van de botten tegen afbraak. Een lagere oestrogeenspiegel doet de botdichtheid afnemen.
Chronische ondervoeding bij orthorexia verhoogt de stressniveaus en de aanmaak van cortisol, wat de botopbouw remt en de botafbraak versnelt. De vaak lage vetinname belemmert bovendien de opname van vitamine D en de aanmaak van geslachtshormonen, beide cruciaal voor botgezondheid. Ook essentiële voedingsstoffen zoals eiwitten en magnesium blijven vaak onder de norm, wat de botsterkte en -dichtheid verder ondermijnt.
De impact van orthorexia op botgezondheid vertoont overeenkomsten met die van anorexia nervosa. Beide eetstoornissen kunnen de piekbotmassa, die meestal in de jonge volwassenheid wordt bereikt, verminderen en het risico op fracturen verhogen door een lagere botdichtheid. In het algemeen kan orthorexia leiden tot osteoporose en andere botgezondheidsproblemen, waardoor het risico op botbreuken toeneemt.
Welke andere medische complicaties zijn geassocieerd met orthorexia?
Volgens Chandana et al. (2024) zijn andere medische complicaties van orthorexia voedingstekorten, bloedarmoede, spijsverteringsproblemen, elektrolyten- en hormonale onevenwichtigheden, ernstig gewichtsverlies en overmatige angst. Deze aandoening leidt tot een scala aan problemen door de restrictieve voedingspatronen die essentiële voedingsstoffen beperken.
De voedingstekorten zijn vergelijkbaar met die van anorexia. Onvoldoende inname van calcium en vitamine D kan de botdichtheid verminderen, terwijl een ijzertekort kan leiden tot bloedarmoede als gevolg van een verlaagd aantal rode bloedcellen. De nadruk op een extreem gezonde levensstijl kan ook leiden tot een gevaarlijke afname in natrium en vloeistoffen, wat elektrolytenstoornissen en in zeldzame gevallen plotselinge hartstilstand kan veroorzaken.
Bovendien kan de chronische impact op het spijsverteringsstelsel en het zenuwstelsel leiden tot langdurige gezondheidsproblemen. Het benadrukken van het belang van vroege herkenning en een uitgebreide evaluatie van personen met orthorexia is cruciaal voor het voorkomen van deze ernstige medische complicaties.
Wat zijn de psychologische gevolgen van orthorexia?
Psychologische gevolgen van orthorexia zijn onder meer moeilijkheden in emotieregulatie en een vermijdende of angstige hechtingsstijl, blijkt uit onderzoek van Strahler et al. (2022). Deze factoren versterken de obsessieve controle over voeding. Bovendien worden vaak verhoogde stressniveaus, depressie en angst gerapporteerd bij deze mensen.
Orthorexia beïnvloedt het dagelijks functioneren op psychisch vlak , maar ook op het emotionele en sociale vlak. De gevolgen kunnen ernstig zijn en de levenskwaliteit aanzienlijk verminderen. De sociale impact is eveneens groot. Eetmomenten met anderen worden vermeden, wat kan leiden tot isolement en conflicten in relaties. Verplichtingen op werk of school komen in het gedrang, doordat alle energie wordt gericht op voedingscontrole.
De fixatie op puurheid ondermijnt zo het vermogen om een gebalanceerd en sociaal leven te leiden. Controledrang, een psychologisch gevolg van orthorexia, leidt tot het maken van dwangmatige keuzes, waarbij intense gevoelens van angst, schuld of schaamte opgewekt worden. Negatieve emoties versterken het rigide eetgedrag, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.
Hoe draagt orthorexia bij aan angst, schuld en schaamte?
Door het hanteren van strikte regels en angst voor voedselonzuiverheid draagt orthorexia bij aan angst, schuld en schaamte. Mensen met orthorexia zijn extreem gefocust op ‘gezond’ eten, waarbij ze voedsel dat ze als onzuiver beschouwen, vermijden. Deze obsessie leidt tot angst voor gezondheidsschade.
Wanneer ze afwijken van hun strikte dieet, ervaren ze intense schuldgevoelens en schaamte, wat hun zelfbeeld negatief beïnvloedt. Deze gevoelens kunnen versterkt worden door de angst om niet te voldoen aan hun eigen hoge standaarden, waardoor een cyclus van negatieve emoties ontstaat.
Volgens Hayes et al. (2017) zijn symptomen van orthorexia geassocieerd met schuld, angst voor het uiterlijk en obsessief-compulsieve symptomen. De obsessieve gedachten en compulsieve handelingen rond voeding versterken deze gevoelens, waardoor de stoornis zichzelf in stand houdt. De psychologische drang naar perfectie in hun dieet geeft hen een gevoel van identiteit en controle, maar elke misstap intensiveert de negatieve emoties, waardoor angst, schuld en schaamte verder toenemen.
Kan orthorexia andere mentale gezondheidsstoornissen veroorzaken of verergeren?
Ja, orthorexia kan andere mentale gezondheidsstoornissen zoals depressie en obsessief-compulsieve stoornis veroorzaken of verergeren. Onderzoek van Strahler (2020) toont aan dat orthorexia nervosa (OrNe) gekoppeld is aan slechtere mentale gezondheid, vooral bij vrouwen. Echter, een hoge mate van gezonde orthorexia (HeOr) kan deze effecten dempen.
Mensen met orthorexia ervaren vaak obsessieve gedachten over voedselpuurheid, wat kan leiden tot ernstige dieetbeperkingen en voedingstekorten. Deze intense bezorgdheid over voeding draagt bij aan het verhogen van angstniveaus, het verergeren van bestaande aandoeningen, en kan leiden tot sociale isolatie.
Deze factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van stemmingsstoornissen en kunnen het emotionele welzijn aanzienlijk aantasten. Orthorexia deelt kenmerken met psychiatrische aandoeningen zoals depressie en angst, waaronder lage zelfwaardering en moeilijkheden met emotieregulatie, resulterend in een hoger algeheel risico op mentale gezondheidsproblemen.
Hoe beïnvloedt orthorexia het sociale en dagelijkse functioneren?
Doordat maaltijdroutines extreem rigide zijn en sociale situaties rondom eten worden vermeden, wordt het sociale en dagelijkse functioneren beïnvloed en verstoord. Dit leidt tot sociale isolatie, verminderde flexibiliteit en een afname van het algemeen welzijn en functioneren.
Mensen met orthorexia nervosa vermijden voedsel dat niet aan hun strikte normen voldoet, wat dagelijkse routines ontregelt en buitensporig veel tijd en energie vraagt voor het plannen en bereiden van maaltijden. Sociale activiteiten waarbij eten centraal staat, worden vaak gemeden uit angst om dieetregels te schenden. Dit vergroot het gevoel van afzondering en beperkt spontane interacties.
De voortdurende focus op voedselzuiverheid kan ook leiden tot conflicten met vrienden en familie. Het idee moreel superieur te zijn vanwege ‘gezondere’ keuzes belemmert open communicatie en kan spanningen veroorzaken. De obsessie met voeding neemt zo een centrale plaats in, waardoor relaties en sociale verbondenheid onder druk komen te staan.
Strahler, Hermann, Walter en Stark (2018) tonen aan dat mensen met orthorexia een lagere levensvoldoening ervaren, hogere stressniveaus rapporteren en minder welzijn beleven dan mensen zonder deze eetstoornis. De combinatie van sociale isolatie, perfectionisme en verlies van flexibiliteit maakt dat orthorexia een diepgaande negatieve impact heeft op het sociale en dagelijkse functioneren.
Op welke manieren veroorzaakt orthorexia sociale isolatie?
Mensen met orthorexia vermijden gezamenlijke maaltijden of bijeenkomsten met voedsel dat zij als ‘ongezond’ beschouwen. Hun strikte dieetregels maken het moeilijk om deel te nemen aan spontane sociale gebeurtenissen, wat spanning creëert en leidt tot sociale isolatie.
De intense focus op voedselpuurheid en kwaliteit ontwikkelt een gevoel van morele superioriteit, wat de terughoudendheid om te interageren versterkt en afstand creëert tussen vrienden en familie. Deze obsessie met dieetregels domineert gedachten, waardoor de capaciteit om van sociale interacties te genieten vermindert en de algehele kwaliteit van sociale relaties afneemt.
Angst om de controle te verliezen of blootgesteld te worden aan ‘ongezond’ voedsel veroorzaakt angst en leidt ertoe dat individuen sociale bijeenkomsten overslaan, wat uiteindelijk tot isolatie leidt.
Wat zijn de effecten op relaties en levenskwaliteit?
Orthorexia beïnvloedt relaties en levenskwaliteit door rigiditeit, conflict en emotionele afstand te scheppen. Het legt een focus op voedselpuurheid en strenge dieetregels, wat leidt tot verminderde sociale interacties en spanningen in romantische relaties. Gedeelde maaltijden, een centraal onderdeel van familie- en vriendenbanden, worden verstoord.
De persoon met orthorexia dringt aan op specifieke voedingsmiddelen, waar familiedynamieken onder lijden. Dit kan leiden tot een afname van betekenisvolle verbindingen, waardoor geliefden zich vervreemd en gefrustreerd voelen. De dagelijkse zorgen over voedselbereiding en het vermijden van ‘onreine’ voedingsmiddelen eisen veel tijd op, en creëren een emotionele afstand en gevoelens van eenzaamheid bij het individu.
De constante angst en stress veroorzaakt door de mogelijkheid van het breken van dieetregels verminderen het algehele genot van het leven. Het vermijden van sociale situaties die de strikte dieetregels kunnen ondermijnen, leidt vaak tot isolatie en terugtrekking. Dit tast niet alleen de kwaliteit van leven aan, maar ondermijnt ook relaties en schaadt het emotionele welzijn van het individu.
Uit het onderzoek van Makalesi et al. (2022) blijkt dat studenten met orthorexia nervosa – een opvallend hoog percentage van 81,3% – vaker geneigd zijn zich terug te trekken, vooral wanneer ze zelfstandig dieetregels volgen. Dit onderstreept hoe orthorexia niet alleen de levenskwaliteit aantast, maar ook sociale verbondenheid en steun vermindert – beide cruciale elementen voor een gezond en evenwichtig leven.
Wat is orthorexia nervosa?
Orthorexia nervosa is een eetstoornis gericht op een ongezonde obsessie over het consumeren van alleen ‘pure’ of ‘zuivere’ voedingsmiddelen. Deze stoornis, oorspronkelijk geïdentificeerd door Steven Bratman in 1997, kenmerkt zich door een intensieve focus op voedselkwaliteit en-zuiverheid, vaak ten koste van welzijn.
Mensen met orthorexia zijn gefixeerd op het eten van voedsel dat ze als gezond beschouwen, wat leidt tot extreem restrictieve diëten en het elimineren van hele voedselgroepen, wat een enorme beperking van voedselkeuzes veroorzaakt. Deze obsessie domineert het dagelijks leven, veroorzaakt verstoringen in sociale, academische of beroepsmatige activiteiten en leidt tot ernstige emotionele gevolgen, zoals angst wanneer de zelfopgelegde dieetregels niet kunnen worden nageleefd.
Orthorexia nervosa verschilt van andere eetstoornissen doordat de focus ligt op de kwaliteit van het voedsel in plaats van de hoeveelheid. In tegenstelling tot anorexia of boulimia, waarbij de zorg om gewicht en lichaamsvorm centraal staat, is bij orthorexia de obsessie gericht op de gezondheidsvoordelen van het voedsel.
Hoewel orthorexia nog niet officieel erkend is als een aparte diagnose in de belangrijkste medische diagnostische handleidingen, benadrukt onderzoek, zoals dat van Cena et al. (2018), de noodzaak voor duidelijke diagnostische criteria. Deze criteria zijn een obsessieve of pathologische bezorgdheid over gezonde voeding, emotionele gevolgen van het niet naleven van zelfopgelegde voedingsregels, en psychosociale beperkingen als gevolg van de stoornis.
Wanneer moet iemand professionele hulp zoeken voor orthorexia?
Professionele hulp is nodig bij tekenen van fysieke schade, emotionele nood of verstoring van sociaal functioneren. Orthorexia – de obsessieve fixatie op gezond eten – levert zelden echte gezondheidsvoordelen op en leidt vaak juist tot lichamelijke klachten als gevolg van voedingstekorten en gewichtsverlies.
Emotioneel kan de dwangmatige focus op ‘zuiver’ eten gevoelens van schaamte, schuld of angst oproepen zodra men afwijkt van zelfopgelegde regels. Ook het sociale leven lijdt eronder: mensen met orthorexia vermijden vaak sociale situaties of trekken zich terug om hun dieetregels niet in gevaar te brengen. Bij het herkennen van deze tekenen is het belangrijk om vroegtijdig professionele hulp te zoeken.
Een medisch specialist of zorgverlener kan orthorexia gericht aanpakken en passende behandeling bieden. Vroege interventie helpt psychologische complicaties te beperken en vergroot de kans op herstel. Het tijdig herkennen en erkennen van de problematiek is daarbij essentieel.
Hoe kan een eetstoorniskliniek helpen bij orthorexia?
Een eetstoorniskliniek helpt door het aanbieden van multidisciplinaire zorg, gericht op zowel voeding als psyche, waaronder cognitieve gedragstherapie, psycho-educatie en medicatie, zoals beschreven door Koven en Abry (2015) in hun onderzoek naar de klinische behandeling van orthorexia nervosa.
Een eetstoorniskliniek richten zich op het herkennen en aanpakken van de kernproblemen. Dit kunnen obsessieve gedachten over gezond eten zijn, en de angst voor bepaalde voedingsmiddelen. Door een combinatie van therapieën helpen ze mensen hun rigide overtuigingen uit te dagen en een meer gebalanceerde kijk op voeding te ontwikkelen.
Welke behandelopties zijn beschikbaar voor orthorexia?
Beschikbare behandelopties voor orthorexia zijn voedingsadvies, cognitieve gedragstherapie (CGT) en holistische benaderingen die zowel geest als lichaam aanpakken. CGT helpt bij het identificeren van ongezonde overtuigingen en het ontwikkelen van gezondere eetgewoonten door obsessieve gedachten over voeding te observeren en te verminderen.
Psycho-educatie leert mensen en hun families over orthorexia, wat de behandeling ondersteunt. Volgens Horovitz & Argyrides (2023) omvatten bestaande behandelmethoden voor orthorexia nervosa CGT, farmacotherapie en psycho-educatie.
Kan orthorexia langetermijn- of permanente effecten hebben?
Ja, als orthorexia niet vroeg aangepakt wordt kan het langetermijn- of permanente effecten hebben op zowel de fysieke als mentale gezondheid. Orthorexia kan leiden tot ernstige voedingstekorten. Deze tekorten kunnen leiden tot blijvende schade aan organen, waaronder hart, nieren en botten.
Ook kunnen ze osteoporose, verzwakte immuunfunctie en hormonale problemen veroorzaken. Langdurige voedingstekorten kunnen ook de werking van het spijsverteringsstelsel aantasten en onomkeerbare nierschade veroorzaken. Op psychologisch vlak kan orthorexia leiden tot chronische stress, stemmingswisselingen en een verlaagde kwaliteit van leven door het verlies van plezier in eten en sociale isolatie.
De obsessieve focus op voeding kan sociale vaardigheden aantasten en leiden tot een aanhoudend gevoel van isolatie. Deze emotionele en sociale problemen kunnen blijvend zijn als de stoornis voortduurt zonder adequate ondersteuning en interventie.
Vroege herkenning en passende interventie zijn cruciaal om te voorkomen dat orthorexia zich ontwikkelt tot een ernstige aandoening met permanente gevolgen. Met de juiste ondersteuning kunnen sommige complicaties omgekeerd worden, maar aanhoudende voedingstekorten en psychologische problemen kunnen blijvende effecten hebben op de kwaliteit van leven.
