Orthorexia nervosa is gedefinieerd als een obsessieve focus op gezond eten, waarbij de kwaliteit van voedsel centraal staat. Dit leidt tot extreme dieetregels en zelfopgelegde restricties. In tegenstelling tot andere eetstoornissen, draait orthorexia om de kwaliteit in plaats van de kwantiteit van voedsel. Het kenmerkt zich door een intense angst voor ongezond voedsel, wat kan leiden tot ernstige fysieke en mentale gezondheidsproblemen.
De impact op het dagelijks functioneren en sociale interacties benadrukt de noodzaak voor effectieve diagnose en behandeling. De diagnostische beoordeling van orthorexia is complex, gezien er geen officieel erkende criteria zijn. Clinici gebruiken vaak specifieke tools en vragenlijsten, zoals de ORTO-15 test, om symptomen te identificeren.
Deze instrumenten richten zich op gedragingen, gedachten en gevoelens gerelateerd aan voedselkwaliteit en eetgewoonten. De diagnose omvat ook het beoordelen van de impact van deze obsessies op het welzijn van de persoon, waarbij zowel fysieke als emotionele gezondheid essentieel zijn. Clinici moeten de voordelen van gezonde voeding afwegen tegen de negatieve gevolgen van de obsessieve focus en stress die het met zich meebrengt.
Hoe wordt orthorexia nervosa gediagnosticeerd?
Orthorexia nervosa wordt gediagnosticeerd door het beoordelen van eetgewoonten, mentale gezondheid en fysieke symptomen, maar er ontbreken officiële diagnostische criteria, waardoor het vaststellen van een diagnose uitdagend is.
Volgens Valente, Syurina, en Donini (2019) worden zes tools gebruikt om ON te beoordelen, maar hun validaties zijn gefragmenteerd en vaak gebaseerd op specifieke populaties. Deze tools omvatten vragenlijsten en schalen die gericht zijn op het meten van obsessieve gedachten over gezond eten, de impact van deze obsessie op dagelijkse activiteiten, en de emotionele stress die voortkomt uit het niet naleven van zelfopgelegde dieetbeperkingen.
De studie benadrukt dat er een nieuw hulpmiddel nodig is om ON beter te kunnen vaststellen. Dit hulpmiddel moet passen bij een modernere kijk op de aandoening, gebaseerd op diepgaand onderzoek en ontwikkeld worden met hulp van verschillende betrokkenen. Het doel is om betrouwbaarder vast te stellen hoe sterk iemand geobsedeerd is met gezond eten en wat voor negatieve invloed dat heeft op zijn of haar leven.
Wat zijn de voorgestelde diagnostische criteria voor orthorexia?
De voorgestelde diagnostische criteria voor orthorexia, zoals beschreven door Moroze et al. (2015), zijn een obsessieve focus op gezond eten met strenge dieetbeperkingen, vaak met het elimineren van hele voedselgroepen, gebaseerd op de overtuiging dat dit leidt tot optimale gezondheid. Belangrijke factoren zijn het dwangmatig bezig zijn met voedselkwaliteit en -zuiverheid, en de negatieve emotionele gevolgen, zoals angst of emotionele stress, wanneer men niet aan deze rigide eetregels kan voldoen.
Dit gedrag kan leiden tot belangrijke voedingstekorten, fysieke gezondheidsproblemen en een verstoring van sociaal en beroepsmatig functioneren. De criteria benadrukken de noodzaak van een klinische diagnose die de ernstige impact van dit obsessieve gedrag op het mentale en fysieke welzijn erkent, onderscheidend van andere eetstoornissen door de unieke focus op de kwaliteit van voeding in plaats van kwantiteit of lichaamsgewicht.
Waarom wordt orthorexia niet officieel erkend in de DSM-5?
Orthorexia wordt momenteel niet erkend in de DSM-5, vanwege een gebrek aan onderzoek en overeenstemming over de kenmerken. De aandoening overlapt met andere eetstoornissen zoals anorexia, en er is onvoldoende bewijs om het als aparte stoornis te classificeren. Simpson en Mazzeo (2017) stellen dat orthorexia vaak als minder ernstig en meer als een persoonlijke keuze wordt gezien, wat het bewustzijn over risico’s beperkt. Huidige meetinstrumenten missen betrouwbaarheid, en experts verschillen van mening over de classificatie. Meer onderzoek en een duidelijke definitie zijn nodig voor mogelijke erkenning in de toekomst..
Welke rol speelt emotionele stress bij diagnosestelling?
Emotionele stress bij orthorexia nervosa definieert zich als intense emotionele reacties op afwijkingen van zelfopgelegde strikte dieetregels, leidend tot angst, schuldgevoelens en sociale terugtrekking. Deze reacties zijn cruciaal voor de diagnose, omdat ze de obsessieve focus op voedselzuiverheid en de vermijding van als ‘onzuiver’ beschouwde voedingsmiddelen benadrukken.
In tegenstelling tot anorexia of boulimia, waar de angst voor gewichtstoename en lichaamsvorm overheerst, ligt bij orthorexia de nadruk op de kwaliteit van voedsel en de angst voor gezondheidsschade door ‘verkeerde’ voeding. Volgens Stutts (2020) zijn symptomen van orthorexia gekoppeld aan zowel voordelen als nadelen en beïnvloeden ze mannen en vrouwen verschillend, met routinebeperking, emotioneel eten, stress en welzijn als belangrijke voorspellers voor mannen.
Deze bevindingen tonen aan dat emotionele stress een complexe rol speelt in de diagnose van orthorexia, waarbij de intense emotionele reactie op afwijkingen van het dieet niet alleen de stoornis kenmerkt, maar ook onderscheidt van andere eetstoornissen. Het begrijpen van dit emotionele aspect is belangrijk voor een goede behandeling, aangezien het de obsessieve en strenge eetgedragingen aandrijft, die op hun beurt het sociale functioneren en de algehele levenskwaliteit ernstig kunnen beïnvloeden.
Welke beoordelingstools worden gebruikt om te screenen op orthorexia?
Beoordelingstools voor orthorexia identificeren de obsessieve focus op gezonde voeding. De ORTO-15 en Bratman Orthorexia Test zijn veelgebruikt. ORTO-15 meet gezondheids-eetgedrag via een Likert-schaal; minder hoge scores duiden op hogere orthorexia risico’s. De Bratman test evalueert obsessie en restrictief gedrag rondom eten. Beide tools beoordelen de ernst van symptomen, zoals voedselgerelateerde angst en schuldgevoelens.
Stutts (2020) toont aan dat orthorexia zowel voordelen als nadelen heeft, mannen en vrouwen op verschillende manier beïnvloedt, met routinebeperking, emotioneel eten, stress en welzijn als belangrijke voorspellers voor mannen. Deze instrumenten bieden inzicht in eetgedrag en helpen bij het verfijnen van diagnostische criteria voor orthorexia, hoewel een universeel geaccepteerde standaard nog ontbreekt.
Hoe betrouwbaar zijn de ORTO-15 en Bratman Orthorexia Test?
De ORTO-15 en de Bratman Orthorexia Test (BOT) zijn beide nuttige hulpmiddelen, maar hun betrouwbaarheid varieert. De ORTO-15 heeft psychometrische tekortkomingen, waardoor deze minder geschikt is voor het vaststellen van orthorexia nervosa. De BOT en het Eating Habits Questionnaire (EHQ) bieden daarentegen betere interne betrouwbaarheid. Echter, beide tests vertonen beperkingen, zoals een gebrek aan culturele aanpassing en een verwarrend scoresysteem. Verdere verbetering en onderzoek zijn nodig om de nauwkeurigheid en validiteit van deze diagnostische instrumenten te waarborgen.
Wat zijn de beperkingen van bestaande psychometrische instrumenten?
Huidige psychometrische hulpmiddelen voor het diagnosticeren van orthorexia hebben beperkingen, vooral door hun subjectieve aard en het onvermogen om de complexiteit van de aandoening volledig vast te leggen. Tests zoals de Bratman-test missen vaak de nuance van orthorexia, detecteren de ernst van het gedrag niet goed en bevatten geen gevalideerde items die specifieke diëten of levensstijlen overwegen.
Bovendien is de inconsistentie in toepassing en vertaling een probleem, wat leidt tot onbetrouwbare vergelijkingen tussen verschillende populaties. Er is behoefte aan nieuwe, beter gevalideerde instrumenten die de veelzijdige aard van orthorexia nauwkeuriger in kaart brengen. Het psychmeta R-pakket biedt een veelbelovende oplossing door diepgaande psychometrische analyses te bieden, wat kan helpen de betrouwbaarheid en validiteit van tests te verbeteren.
Hoe onderscheiden clinici orthorexia van andere eetstoornissen?
Orthorexia onderscheidt zich van andere eetstoornissen door de obsessie met gezond eten, niet met lichaamsbeeld, en het ontbreken van aanzienlijk gewichtsverlies, vaak gezien bij anorexia. Orthorexia nervosa wordt gekenmerkt door een extreme focus op de kwaliteit van voedsel, waarbij alleen voedsel dat als puur en gezond wordt beschouwd, wordt geconsumeerd, zonder gewichtsafname of de intense angst voor gewichtstoename die typisch is voor anorexia of boulimia.
Orthorexia draait primair om de kwaliteit van het voedsel, in tegenstelling tot de hoeveelheid voedsel of calorieën. Brytek-Matera et al. (2015) toonden aan dat orthorexia nervosa negatief voorspeld wordt door eetpathologie, gewichtszorgen, gezondheidsoriëntatie en uiterlijkoriëntatie bij patiënten met eetstoornissen. Dit suggereert dat de motivaties en gedragspatronen die orthorexia drijven, specifiek en onderscheidend zijn.
In tegenstelling tot traditionele eetstoornissen, waarbij de focus ligt op gewichtscontrole en lichaamsvorm, bevat orthorexia een obsessieve focus op voedselkwaliteit en een strikte naleving van zelfopgelegde voedingsregels. Dit kan leiden tot ernstige emotionele stress wanneer deze regels worden overtreden, inclusief gevoelens van schuld en angst voor het consumeren van voedsel dat als onzuiver wordt beschouwd.
Het is belangrijk dat clinici orthorexia onderscheiden van andere eetstoornissen om de behandeling goed af te stemmen. Orthorexia richt zich op de kwaliteit van voedsel en strikte dieetregels, terwijl anorexia en boulimia vooral draaien om lichaamsgewicht en -vorm.
Wat onderscheidt orthorexia van anorexia nervosa?
Orthorexia verschilt van anorexia nervosa doordat het focust op de kwaliteit van voedsel, terwijl anorexia draait om de angst voor gewichtstoename en een verstoord lichaamsbeeld. Orthorexia wordt gekenmerkt door obsessie met gezond eten en strikte diëten, terwijl anorexia zich uit in extreme caloriebeperkingen en laag lichaamsgewicht. Beide stoornissen leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, maar de symptomen en motivaties verschillen. Culturele verschillen spelen ook een rol in hoe deze stoornissen zich manifesteren, zoals aangetoond door Gramaglia et al. (2017). Beide aandoeningen vereisen gespecialiseerde behandeling, waarbij de motivatie achter het eetgedrag centraal staat
Hoe overlapt orthorexia met OCD?
Orthorexia vertoont overeenkomsten met OCD door rigide, compulsieve gedragingen, vooral met betrekking tot voedsel en gezondheid. Beide stoornissen draaien om obsessies met regels en rituelen, maar orthorexia richt zich op ‘zuiver’ eten, terwijl OCD breder is en niet per se met voedsel te maken heeft. Pontillo et al. (2022) wijzen op de onduidelijke relatie tussen orthorexia en OCD, wat meer onderzoek vereist. Beide stoornissen zijn mogelijk gekoppeld aan verminderde cognitieve flexibiliteit en overactivatie van hersengebieden, zoals de orbitofrontale cortex, wat wijst op neurobiologische overeenkomsten. Ondanks hun verschillen, delen orthorexia en OCD een focus op perfectionisme, angst en hebben deze impact op dagelijkse routines.
Hoe wordt orthorexia gedefinieerd binnen het spectrum van eetstoornissen?
Orthorexia deelt overeenkomsten met anorexia nervosa en boulimia nervosa, zoals de obsessie met voeding en het extreme gedrag rondom eten, maar onderscheidt zich door de specifieke fixatie op de kwaliteit en zuiverheid van voedsel, in plaats van op gewichtsverlies of het compenseren van eetbuien.
Orthorexia is nog niet officieel erkend in de belangrijkste diagnostische handleidingen als een aparte eetstoornis, maar wordt steeds meer gezien als een unieke aandoening vanwege de belangrijke impact op mensen en hun sociale omgeving. Dit komt door de rigide dieetbeperkingen van orthorexia, die kunnen leiden tot voedingstekorten, sociale isolatie en verergering van psychisch lijden.
De studie van Dell’Osso et al. (2016) benadrukt hoe het concept van eetstoornissen zich heeft ontwikkeld, met orthorexia nervosa dat steeds meer erkenning krijgt als een apart fenotype, naast verbanden met autisme en het obsessief-compulsieve spectrum. Deze ontwikkelingen suggereren een behoefte aan een beter begrip en herkenning van orthorexia binnen de bredere context van eetstoornissen, waarbij de nadruk ligt op de kwaliteit van voedsel en de psychologische nood die voortkomt uit deze obsessie.
Het onderzoek pakt de complexiteit van het diagnosticeren van eetstoornissen die niet alleen gericht zijn op gewicht en lichaamsbeeld aan, maar ook de kwaliteit van het voedsel en de daarmee samenhangende psychologische aspecten.
Hoe pakt exposure therapie de angst voor ongezonde voeding aan?
Exposure therapie definieert men als een methode waarbij mensen geleidelijk blootgesteld worden aan datgene waar ze bang voor zijn, in een veilige en gecontroleerde omgeving. Dit helpt bij het verminderen van angst en het vergroten van tolerantie. Bij orthorexia wordt deze aanpak gebruikt door langzaam voedingsmiddelen te introduceren die als ongezond worden beschouwd.
Dit proces begint met voedsel dat minimale angst oproept en bouwt op naar meer gevreesde items. Door herhaalde blootstelling leert de persoon dat de gevreesde uitkomsten niet optreden, wat angst en vermijdingsgedrag vermindert. Studies tonen aan dat exposure therapie effectief angst en angst gerelateerd aan ongezonde voeding kan verminderen bij mensen met eetstoornissen.
Het vermindert voedselvermijdingsgedrag, verbetert eetgerelateerde angsten en vergemakkelijkt gewichtstoename. De specifieke mechanismen en effectiviteit kunnen variëren afhankelijk van het type blootstelling en individuele omstandigheden. Deze aanpak bevordert een meer gebalanceerd en minder streng dieet, door de angst voor voorheen gevreesd voedsel te verminderen en een gezondere relatie met voeding te promoten.
Kunnen eetstoornisklinieken orthorexia effectief behandelen?
Ja, eetstoornisklinieken kunnen orthorexia effectief behandelen. Gespecialiseerde klinieken bieden uitgebreide behandelplannen aan, waaronder therapie, voedingsadvies en steungroepen, om patiënten te helpen herstellen van orthorexia. Volgens Koven en Abry (2015) is orthorexia nervosa een restrictieve eetstoornis met neuropsychologische overlap en een potentieel voor succesvolle behandeling in een eetstoorniskliniek met CGT, psycho-educatie en medicatie. Deze benaderingen richten zich op het corrigeren van misvattingen over voeding en het bevorderen van een gebalanceerd dieet, terwijl ook psychologische aspecten, zoals angst en dwangmatige zorgen over voedsel, worden aangepakt.
Hoe beïnvloeden culturele houdingen ten opzichte van “clean eating” de diagnose van orthorexia?
Culturele houdingen ten opzichte van ‘clean eating’ kunnen de diagnose van orthorexia bemoeilijken, vooral door maatschappelijke druk en de invloed van sociale media die restrictieve diëten promoten. Dit kan leiden tot een pathologische fixatie op gezond eten. Gramaglia et al. (2019) tonen aan dat orthorexia vaker voorkomt in Polen, vooral bij vrouwen, met associaties met BMI, eetstoornissen en diëten. Culturele variaties, zoals in Italië, Polen en Spanje, beïnvloeden de prevalentie en benaderingen van eetstoornissen. Dit benadrukt het belang van culturele normen in de diagnose en behandeling van orthorexia, aangezien de normalisatie van strikte dieetregels de herkenning ervan bemoeilijkt.
